ساختمان های بلند مرتبه ، ظوابط طراحی و معماری آنها

ساختمان های بلند مرتبه به چه بنا هایی گفته می شود؟

به ساختمان های بسیار بلند که طبقات آن هر یک پس از دیگری قابل اقامت باشند آسمان خراش یا ساختمان های بلند مرتبه می گویند. در فارسی در دهه اخیر واژه برج نیز برای اشاره به این مفهوم کاربرد یافته ‌است.
هرچند برای تعریف آسمان خراش استانداردی رسمی در دست نیست اما بلندای دست کم ۱۵۰ متر به عنوان معیار تعریف آسمان خراش‌ها بکار می‌رود.
این واژه نخستین بار در اواخر سده نوزدهم برای ساختمان‌های بلند شهر نیویورک آمریکا بکار رفت. بعدها تاریخ نگاران معماری از کاربرد این واژه برای ساختمان‌های بلند آجری خودداری کرده و آن را تنها در موردساختمان های بلند مرتبه با اسکلت فولادی بکار بردند.

ساختمان های بلند مرتبه چیست؟

به ساختمان یا سازه‌ی مرتفع،‌ بلندمرتبه (Hi-Rise) گفته می شود. به طور معمول واژه بلندمرتبه با واژه ای دیگر مانند مسکونی یا اداری همراه است. بلندمرتبه ساختن به لطف اختراع آسانسور و مصالح ساختمانی ارزان قیمت امکان یافته است.
بتن مسلح و فولاد مصالحی هستند که برای ساختار ساختمان های بلند مرتبه استفاده می شود. سازه ی بیشتر آسمان خراش های از فولاد است، نیز سازه ی بیشتر برج های مسکونی فولادیست.

طراحی ویژه ی ساختمان های بلند مرتبه ، چالش هایی برای مهندسین سازه و ژئوتکنیک در بر دارد، خصوصاً زمانی که در منطقۀ زلزله خیز واقع شده باشد یا روی خاکی که دارای پارامترهای خطرآفرین ژئوتکنیکی، مانند تراکم پذیری بالا یا لایۀ گلی باشد، قرار گرفته باشد.
بسیاری از مهندسان ساختمان ها، ناظرین، معماران و صاحبان حرفه های مرتبط با ساختمان، ساختمانی را که حداقل 75 فوت (23 متر) ارتفاع داشته باشد، ساختمان بلند مرتبه در نظر می گیرند.

ضوابط طراحی ساختمان های بلند مرتبه

ضوابط طراحی ساختمان‌های بلندمرتبه شامل مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌هایی است که به منظور ایمنی، بهره‌وری انرژی، زیبایی‌شناسی، و استفاده بهینه از فضاها تعیین می‌شوند. این ضوابط بر اساس استانداردهای شهری، مهندسی، و معماری تنظیم می‌شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این ضوابط اشاره می‌شود:

ضوابط ایمنی و سازه‌ای

• مقاومت در برابر زلزله: ساختمان‌های بلندمرتبه باید مطابق با استانداردهای مقاوم‌سازی در برابر زلزله طراحی شوند. استفاده از سیستم‌های مقاوم در برابر نیروهای جانبی، مانند قاب‌های فولادی یا بتنی، ضروری است.
• پایداری در برابر باد: طراحی باید به گونه‌ای باشد که ساختمان در برابر نیروهای ناشی از بادهای شدید مقاومت کند.
• سیستم‌های فرار و تخلیه: وجود پله‌های اضطراری، آسانسورهای ایمنی و خروجی‌های متعدد برای تخلیه سریع ساکنان در مواقع اضطراری الزامی است.

ضوابط ایمنی حریق

• سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق: نصب سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، مانند آب‌پاش‌ها و دتکتورها، در تمامی طبقات ساختمان‌های بلندمرتبه ضروری است.
• مواد ساختمانی مقاوم در برابر آتش: استفاده از مصالح مقاوم در برابر حریق برای بخش‌های مختلف ساختمان از جمله دیوارها و سقف‌ها توصیه می‌شود.
• راه‌های خروج ایمن: باید مسیرهای فرار مشخص و به دور از خطرات احتمالی آتش‌سوزی باشد.

ضوابط معماری و طراحی شهری

• رعایت تناسبات: ساختمان‌های بلندمرتبه باید از لحاظ ظاهری با محیط اطراف هماهنگ باشند و ارتفاع و حجم آن‌ها با تراکم شهری سازگار باشد.
• افزایش فضاهای سبز: طراحی ساختمان باید شامل فضاهای سبز عمومی و خصوصی برای کاهش تاثیرات زیست‌محیطی باشد.
• نورگیری و تهویه طبیعی: بهینه‌سازی نور طبیعی و تهویه مناسب از طریق طراحی پنجره‌ها و شیشه‌های مناسب ضروری است.

ضوابط مربوط به کاربری و تراکم

• استفاده از کاربری‌های چندگانه: ساختمان‌های بلندمرتبه می‌توانند ترکیبی از کاربری‌های مسکونی، اداری و تجاری باشند. این موضوع به افزایش کارایی و دسترسی بهتر ساکنان کمک می‌کند.
• محدودیت تراکم: ضوابط شهری معمولاً محدودیت‌هایی برای تراکم و تعداد طبقات بر اساس منطقه‌بندی شهری تعیین می‌کنند.

ضوابط انرژی و محیط زیستی

• بهره‌وری انرژی: استفاده از سیستم‌های انرژی پایدار، عایق‌های حرارتی و بهره‌وری از منابع طبیعی مانند نور خورشید، برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌های بلندمرتبه بسیار مهم است.
• استفاده از فناوری‌های نوین: مانند پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های تهویه هوشمند که باعث صرفه‌جویی در انرژی و بهبود کیفیت هوا می‌شوند.

ضوابط حمل و نقل و ترافیک

• تامین پارکینگ: تعداد کافی پارکینگ بر اساس تعداد واحدها و کاربری‌های ساختمان باید در نظر گرفته شود.
• دسترسی به حمل و نقل عمومی: باید ساختمان در نزدیکی ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی یا مسیرهای دسترسی سریع به آن‌ها قرار داشته باشد.

ضوابط فرهنگی و اجتماعی

• حفظ هویت فرهنگی و بومی: طراحی باید به نحوی انجام شود که بافت فرهنگی و اجتماعی منطقه حفظ شود و از تنوع طراحی‌های مدرن و سنتی به طور متناسب استفاده شود.
• مراکز عمومی و رفاهی: وجود فضاهای عمومی مانند سالن‌های اجتماعات، فضای بازی کودکان و باشگاه‌های ورزشی برای ساکنان از اهمیت بالایی برخوردار است.

ضوابط تاسیسات مکانیکی و برقی

• سیستم‌های تهویه و گرمایش و سرمایش: باید سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع بهینه و مدرن نصب شود تا راحتی و بهره‌وری انرژی تامین شود.
• منابع پشتیبان برق: استفاده از ژنراتورهای برق اضطراری برای ساختمان‌های بلندمرتبه به منظور اطمینان از پایداری در زمان قطعی برق لازم است.

ضوابط ساختمان های بلند مرتبه

ضوابط ساختمان‌های بلند مرتبه شامل مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که برای طراحی، ساخت و بهره‌برداری این نوع ساختمان‌ها تدوین شده‌اند. این ضوابط به موضوعات مختلفی از جمله ایمنی در برابر زلزله و آتش‌سوزی، تهویه و نورگیری مناسب، پایداری سازه، محدودیت‌های ارتفاعی، نحوه استفاده از مصالح ساختمانی و مسائل زیست‌محیطی می‌پردازند. همچنین، به نحوه رعایت فاصله‌ها از خیابان‌ها و ساختمان‌های مجاور، تامین پارکینگ و فضای عمومی نیز توجه دارند. رعایت این ضوابط برای اطمینان از ایمنی و کیفیت ساختمان ضروری است.

تعریف ساختمان بلند مرتبه در ایران

در ایران، ساختمان بلندمرتبه به سازه‌هایی اطلاق می‌شود که دارای ارتفاعی بیش از 23 متر یا حداقل 7 طبقه هستند. این نوع ساختمان‌ها به دلیل ویژگی‌های خاص از جمله تراکم جمعیت، نیاز به استانداردهای ویژه‌ای در زمینه ایمنی، مقاومت در برابر زلزله، سیستم‌های اطفای حریق، تهویه و پایداری سازه دارند. طراحی و ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در ایران بر اساس قوانین و ضوابط ملی ساختمان و با توجه به شرایط اقلیمی و زیست‌محیطی هر منطقه انجام می‌گیرد.

طراحی نما در ساختمان های بلند مرتبه

طراحی نما برای ساختمان های مسکونی با یک سبک و روش انجام می شود و برای ساختمان های بلند مرتبه نیز با سبک و روشی دیگر. کلیات طراحی نما برای تمامی ساختمان های یکی است. شما بر طبق ضوابط طراحی نما می توانید اقدام به طراحی کنید. طرح شما می بایست دارای خلاقیت و هر چه بیشتر نزدیک به ضوابط شهرداری باشد.

نما سازی در ساختمان های بلند

برای ساختمان های بلند مرتبه هیچ چیز به اندازه ی نما سازی دارای اهمیت نیست. شما می بایست برای ساختمان هایی که از یه حدی بیشتر دارای ارتفاع می باشند عمل نما سازی را تمام و کمال و بدون اشتباه انجام بدید. نماد سازی تمام هویت ساختمان های بلند مرتبه است. شما می توانید در مرحله طراحی معماری شکل و شمایل ساختمان بلند مرتبه را به طوری قرار دهید که در بخش نماد سازی به مشکل نخورید.

نما سازی در ساختمان های مرتفع چیست؟

نماد سازی به خلق المانی در طراحی گفته می شود که بلافاصله پس از دیدن از طرف مخاطبان تایید و باعث جذب آنان شود. این المان می تواند الهام گرفته از طبیعت، صنعت و یا هنر باشد. مهم این است که خلق نماد برای طراحی نما با فکر و قصد قبلی انجام گیرد. طراحانی هستند که نماد سازی در طراحی نما را وابسته به الهاماتی که دریافت می کنند، می دانند. بدون فکر و برنامه و حتی تعریف نما، نمی شود عمل نماد سازی را به درستی و کامل انجام داد.

طراحی در ساختمان های بلند

همانطور که می دانید هماهنگی بین طرح نما و معماری داخلی در تمامی ساختمان ها امری مهم و ضروری است. شما می بایست از طراحتان بخواهید تا بر اساس معماری صورت گرفته اقدام به طراحی نما کند. ساختمان های بلند مرتبه دارای ویژگی های مخصوص به خود هستند. عموماً جزئیات در آنها از اهمیت کمتری برخوردار است. طراحی نما در این پروژه ها بیشتر تابع رعایت ضوابط در کنار خلاقیت و نگاه به کلیات طرح است. کلیات طرح مانند تاج ها و فضاهای بین طبقات است که اهمیت بیشتری دارد. هر چه برجسته سازی در اینگونه نماها بیشتر صورت بگیرد طراحی نما بارز تر خواهد بود.